1946'da
Mardin'in Savur ilçesinde, orta gelirli çiftçi ailesinin sekiz çocuğundan
yedincisi olarak dünyaya geldi. İlk, orta ve lise eğitimini Mardin'de tamamladı.
Lise yıllarında futbolla ilgilendi ancak son sınıfta futbolcu olmaktan vazgeçerek
yükseköğrenimine devam etmek üzere İstanbul'a gitti.
1963 yılında
girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesin'den 1969 yılında birincilikle
mezun oldu. İki yıl Savur'da bir sağlık ocağında hekimlik yaptıktan sonra bir
NATO-TÜBİTAK bursu ile önce Johns Hopkins Üniversitesi, ardından Dallas Teksas Üniversitesi'ne
gitti. Dallas'ta üniversitenin moleküler biyoloji programına ve Caude Rupert’ın
laboratuvarına katıldı. Bu laboratuvarda Sancar, danışmanı Claud Rupert ile
fotoliyaz olarak adlandırılan bir geni kolonlamış ve genetik mühendisliği ile
bakterilerde çok yüksek oranlarda çoğaltmıştır. Bu genin kodladığı enzim,
ultraviyole ışıkları ile haraplanan DNA'nın onarımını yapar. Bu buluş Dr.
Sancar’ın önce yüksek lisans, ardından doktora derecesi (1977) almasını sağladı.
Sancar,
1977-1982 yılları arasında Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde çalıştı. Bu dönemde
fotoliyaz enzimi çalışmalarına ara verip nükleotid kesim onarımı araştırmaları
başladı. DNA onarımı dalında doçentlik tezini tamamladı. 1997 yılından
itibaren araştırmalarını Biyokimya ve biyofizik alanında yaptığı çalışmalarla
tanınan Amerika Birleşik Devletleri North Carolina-Chapel Hill'de North
Carolina Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü'nde Sarah Graham Kenan
Profesörü olarak sürdürmektedir.
DNA onarımı,
hücre dizilimi, kanser tedavisi ve
biyolojik saat üzerinde çalışmalarını sürdüren Sancar, 415 bilimsel makale ve
33 kitap yayınladı. Sancar kanser tedavisinde sirkadiyen saat kullanımıyla ödüller
almıştır. 2001 yılında Amerikan Kimya Cemiyeti tarafından verilen Kuzey
Carolina Seçkin Kimyager Ödülü'nü almaya hak kazanan Sancar, 2005 yılında bilim
dünyasının en prestijli üyelikleri arasında yer alan ABD Ulusal Bilimler
Akademisi’ne seçilerek bu akademiye seçilen ilk ABD'li Türk oldu. Bu ödülü aldıktan
sonra, ABD'de okuyan Türk öğrencilerine yardım etmek ve Türk-Amerikan ilişkilerini
geliştirmek amacıyla eşiyle birlikte Aziz&Gwen Sancar Vakfı'nı kurarak ABD'nin
Kuzey Carolina eyaletinde "Carolina Türk Evi" isimli bir öğrenci
misafirhanesi açtı. 2006 yılında Türkiye Bilimler Akademisi’ne asli üye olarak
seçildi.
Sancar,
DNA'nın onarılması ile ilgili yaptığı çalışmalardan dolayı ABD'li Paul Modrich
ve İsveçli Tomas Lindahl ile birlikte 2015 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü.
Bu üç araştırmacı 30 yıldan uzun süre birbirlerinden bağımsız olarak ve büyük
oranda bakteri hücrelerinde çalışmaktadır. Sancar nükleotid kesim onarımı alanında
buluşlar yapmış, Tomas Lindahl ve Paul Modrich ise diğer DNA onarımı mekanizmaları
olan bazı kesim onarımı ve yanlış eşleşme onarımını keşfetmişlerdir. Aydınlattıkları
temel mekanizmalar daha sonra insanlar dahil olmak üzere kompleks
organizmalarda da gösterilmiştir. Örneğin, nükleotid kesim onarımı bozuklukları
ile deri kanserleri arasında doğrudan nedensel ilişki bulunmuştur. Sancar’a, İsveç
Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından verilen Nobel Kimya Ödülü Alfred Nobel’in
ölüm yıldönümü olan 10 Aralık'ta düzenlenen törende verildi. Ödül, İsveç Kralı
XVI. Carl Gustaf tarafından takdim edildi.
Sancar, Amerika
Birleşik Devletlerinde çalışmalarına devam etmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder